Инвестициялық жобаны коммерциялық талдау

Коммерциялық талдау(маркет-к талд)- өнімді өткізумен байл., бұл талдау мақсаты- жоба б/ша өнімдер мен қызметтерді тұтынушы жағынан бағалау б/т. Талдау жүргізудің 3 міндеті бар:

1. Марк-к қызметке байл.;

2. Ресурстарды алу көздері мен шарттарына байл.;

3. Өндіріс пен өткізу жағдайларына байл.

Коммер-қ талдау келесі мәселелерді шешеді:

1. Жаңа баға белгілеу мезгілінде жобаның жүзеге асырылуы;

2. Ұсынылған жобаның нарық сыйымдылығына қарай белгілі бір бөлігін қамт.ету;

3. Жалпы шығарм-қ жолдарда нарыққа өткізу деңгейі;

4. Тауардың отандық н/е экспортқа арналуы;

5. Нарыққа тауарды өткізу үшін марк-к шаралардың өткізілуі;

6. Әлемдік нарықта тауардың бәсекеге қабілеттілік деңгейінің болуы. +45 косса болады!

45. Жоба тиімділігінің көрсеткіштері. Инвестициянын тиимдилиги инвестор мен байланысты шыгындар мен натижелердин катынасын корсететин жане инвестициянын экономикалык артыкшылыктарын корсету болып тбылады.Инвестициянын тиимди корсеткиши келесидей турлер бойынша жиктеледи:инвестициянын экономикалык тиимдилигинин келеси белгилери бойынша жиктеуге болады:абсолютти,катысты,уакытша;арбир уакытта болатын акша шыгындары мен натижелерин салыстыру адиси бойынша:статистикалык,динамикалык..статистикалык адис – бул есептик багаларга негизинен адистерди атайды. Турлери:инвестициянын отелу мерзими адиси,инвестициянын тиимдилик коэффициенти адиси. Инвестициялык жобаларды багыттаудын динамикалык адистерине келесилер жатады: таза дисконттлган табыс (келтирилген табыс),инвестициянын рентабель индекс адиси, ишки рентабельдилик нормасы адиси, инвестициялык дисконтталган отелу мерзими адиси.Алемдик тажирибеде инв/я/к жоба-н каржылык тиимдилигин багалауда ж/е олардын ишиндеги тиимди корсеткиштерин тандауда мыналар колд-ды: 1) Таза агымдык кун (NPV) – инв/я/к жобаны иске асырудан тусетин акшалай тусимдер ж/е олардын дисконтталган агымдык кундары мен сол жобаны иске асыруга кажетти барлык шыгындардын дисконтталган агымдык кундарынын сомалары арасындагы айырма арк. Есептеледи. NPV= E (CFt/(1+k)tдарежеси)-Io. CFt-t уакыт мерзиминдеги акшалай тусимдер. К- жоба капиталынын куны (дисконт норма). Io- жобанын бастапкы шыгындары н/е инв/я/р. п- жобанын кызмет ету мерзими. Егер NPV улкен 0 б/СА, онда жобаны кабылдауга болады,тиимди. 0-ге тен болса, озгериссиз. 0-ден кем болса, кабылдауга болмайды,тиимсиз.2) Инв/я/н табыстылыгы (PI) – инв/яга жумсалган арбир акша бирлигине келетин табысты есептеу. PI = E (CFt/(1+k)tдарежеси)/Io. Инв/я/н табыстылыгы жобаны иске асыруда, шешим кабылдау барысында оган салыстырмалы турде бага белгилеу ушин колд.. Егер 1-ден улкен болса, тиимди.1-ге тен болса, озгериссиз.1-ден кем болса, тиимсиз. 3) Ишки пайда нормасынын есебинин адиси (IRR) – жобадан тусетин таза тусимдердин дисконтталган кунына арналган дисконт нормасы инв/я/н дисконтталган кунына тендигин корсетеди. IRR = E (CFt/(1+k)tдарежеси)-Io=0. IRR инв/я/у-н жалпы колемине арналган каржыландырудын сырткы коздеринин ен жогаргы кунына сайкес ишки пайда нормасы.4) Отеу мерзимин есептеу адиси (PP) – тартылган каражаттар есебинен несиени кайтару мерзимин аныктайды. Отеу мерзиминин кыска болуы тауекелди томендетип, тезирек кайтаруга мумкиндик береди. PP=Io/E (CFt/(1+k)t дарежеси).

46. Инвестиция тиімділік коэфф-і.Accounting Rate of Return – ARR= CFc.r/Ko, мұндағы Ко – бастапқы инв., СҒсг – инв. жобадан түсетін орт. жылдық табыс. И.т.к. – ақша қаражаттарының түсімінің бастапқы инв. қатынасымен анықталады. И.т.к. кәсіпкерлік саладғы қолданідың артықшылықтары: 1. бұл коэфф. колдану мен есептеуде жай б/к. 2. к/о басқарушыларын ынталандыру жүйесінің құрылымына енгізген пайдалы. Ал оның кемшіліктері: 1. уақыт арасындағы ақша құынының әртүрлілігі. 2. активтерді колданудың жалғасын ескермейді.Инвестициянын тиимдилиги инвестор мен байланысты шыгындар мен натижелердин катынасын корсететин жане инвестициянын экономикалык артыкшылыктарын корсету болып тбылады.Инвестициянын тиимди корсеткиши келесидей турлер бойынша жиктеледи:инвестициянын экономикалык тиимдилигинин келеси белгилери бойынша жиктеуге болады:абсолютти,катысты,уакытша;арбир уакытта болатын акша шыгындары мен натижелерин салыстыру адиси бойынша:статистикалык,динамикалык..статистикалык адис – бул есептик багаларга негизинен адистерди атайды. Турлери:инвестициянын отелу мерзими адиси,инвестициянын тиимдилик коэффициенти адиси. Инвестициялык жобаларды багыттаудын динамикалык адистерине келесилер жатады: таза дисконттлган табыс (келтирилген табыс),инвестициянын рентабель индекс адиси, ишки рентабельдилик нормасы адиси, инвестициялык дисконтталган отелу мерзими адиси.Алемдик тажирибеде инв/я/к жоба-н каржылык тиимдилигин багалауда ж/е олардын ишиндеги тиимди корсеткиштерин тандауда мыналар колд-ды: 1) Таза агымдык кун (NPV) – инв/я/к жобаны иске асырудан тусетин акшалай тусимдер ж/е олардын дисконтталган агымдык кундары мен сол жобаны иске асыруга кажетти барлык шыгындардын дисконтталган агымдык кундарынын сомалары арасындагы айырма арк. Есептеледи. NPV= E (CFt/(1+k)tдарежеси)-Io. CFt-t уакыт мерзиминдеги акшалай тусимдер. К- жоба капиталынын куны (дисконт норма). Io- жобанын бастапкы шыгындары н/е инв/я/р. п- жобанын кызмет ету мерзими. Егер NPV улкен 0 б/СА, онда жобаны кабылдауга болады,тиимди. 0-ге тен болса, озгериссиз. 0-ден кем болса, кабылдауга болмайды,тиимсиз.2) Инв/я/н табыстылыгы (PI) – инв/яга жумсалган арбир акша бирлигине келетин табысты есептеу. PI = E (CFt/(1+k)tдарежеси)/Io. Инв/я/н табыстылыгы жобаны иске асыруда, шешим кабылдау барысында оган салыстырмалы турде бага белгилеу ушин колд.. Егер 1-ден улкен болса, тиимди.1-ге тен болса, озгериссиз.1-ден кем болса, тиимсиз. 3) Ишки пайда нормасынын есебинин адиси (IRR) – жобадан тусетин таза тусимдердин дисконтталган кунына арналган дисконт нормасы инв/я/н дисконтталган кунына тендигин корсетеди. IRR = E (CFt/(1+k)tдарежеси)-Io=0. IRR инв/я/у-н жалпы колемине арналган каржыландырудын сырткы коздеринин ен жогаргы кунына сайкес ишки пайда нормасы.4) Отеу мерзимин есептеу адиси (PP) – тартылган каражаттар есебинен несиени кайтару мерзимин аныктайды. Отеу мерзиминин кыска болуы тауекелди томендетип, тезирек кайтаруга мумкиндик береди. PP=Io/E (CFt/(1+k)t дарежеси).

47. Хеджирлеу. - инвестициялардын белгили бир жекелеген турлери бойынша тауекелдикти томендетуге багытталган процесс немесе операциялар жиынтыгы. Нарыкта тауарлардын, багалы кагаздардын, осим молшерлемелеринин багаларынын озгеристери едауир жие байкалады, сондыктан нарыктын катысушылары конъюнктуранын колайсыз дамуынын салдарынан ысырап шегу тәуекелдигине ушырайды. Бул тауекелдик оларды келешектеги ахуалды болжауга жане оз арекеттерин сактандыруга мажбурлейди. Сактандыру немесе хеджерлеу инвесторлар, кандай да бир активти ондирушилер немесе тутынушылар ушин нарыктагы багалардын колайсыз ауыткуларын бейтараптандыру болып табылады. Хеджерлеудин максаты баганын озгеру тауекелдигин бир тулгадан екиншисине коширу болып табылады. Биринши тулга хеджер, екиншиси – алыпсатар деп аталады. Булай болу албетте, шартты, ойткени келисимшарттын тараптары еки хеджер бола алады, онда биреуи бир гана тауарга баганын котерилу тауекелдигинен, екиншиси – баганын томендеуинен сактанады. оте манызды бир мезет – хеджерлеу ысыраптардан коргай алады, бирак онын нарыктагы ахуалдын колайлы дамуын пайдалану мумкиндигин шектейді. Негурлым кен тараган хеджерлеу тасилдери. Егер компанияда тауарлардын немесе багалы кагаздардын корлары болса, онда бул компанияда бага тусетин жагдайда залал шегу тауекелдиги болады. Хеджерлеуди бул жагдайда тауарды мерзимдик сату туралы, ягни, тауарды келешекте белгили бир күни озара келисилген бага бойынша жеткизу туралы маміие жасасу аркылы немесе фьючерстер нарыгында сату аркылы жүзеге асыруга болады.

Қоржындық инвестициялаудағы хеджирлеу – қоржынға (туынды) негізгі ұстаным бойынша шығындарды теңестіретін қаржылық құралдардан, базалық активтердің құнын өзгертуден түскен табыс кіреді. Мысалы, инвестор әрқайсысының бағасы 120 теңге болатын 100 акция сатып алады және оларды ұзақ уақыт қоржында ұстаймын деп ойлайды. Алайда бұл акциялардың бағасының құлау тәуекелі бар. Сондықтан хеджирлеу, яғни болуы мүмкін шығындардан сақтандыру мақсатында инвестор мұндай акцияларға фьючерс немесе опционға ие болады. Мысалы, 7 айдан соң 100 акцияны 125 теңгеден сату құқығы туынды қағаздың шарты болып табылады, бұл жағдайда келісімшарттың өзін жасасу үшін 15 теңге төлейді. Осылайша, егерде 7 айдан соң акцияның бағасы 120 теңгеден 110 теңгеге дейін төмендейтін болса, инвестор өз құқығын іске асыра алады және қағазды акцияны 125 теңгеден сата алады, бұл жағждайда 15 теңге (туынды бағалы қағаздың құны) ғана шығынға түседі.

48. . Ықтималдықты бөлу арқылы тәуекелді бағалау әдістері. имитациялық моделдеу – статист-қ тәжірибе әдісі, Монте-Карло әдісі – сезімталдық және сценарий талдауларының қосындысы ықтималдық теория негізінде. Жеке бір сценарии құрудың орнына, компьютер имитациялық негізде, жүз шақты жобалардың комбинациясын қараст-ы. Имитациялық моделдеу келесі счема б-ша құрылады: ақша ағынына әсер ететін факторлар құрылады; әр фактор б-ша бөлу ықтималдығы жүргізіледі; компьютер кездейсоқ тәуекел факторының мәнін таңдап, оның бөліну ықтималдығын талдайды; осы тәуекел факторл-ң мәні өзгермейтін факторлармен комбинацияланып, таза ақша ағынының мәнін шығарады; бұл үрдіс 500 рет қайталанылады; қайталану статист-қ және ықтималдық талдауымен толықтырылады. Монте-Карло әдісі, инв. тәуекелдің қатты құралы б/к, ол сыртқы ортаның максималды әсер ететін факторларын көрсетеді.

49. Акция нарығындағы инвестицияның табыстылығы. Акция табыстылығы – ағымдағы және жиынық табыстылықты айрыру. Ағ. табыстылық – акция иесі алатын дивиденд. Она дивиденд нормасы = бір акцияға келетін дивиденд/бір акцияның нарықтық құны. Бір акцияға табыс таза пайданың қандай үлес-ң айналыстағы бір жәй акцияға келетін деңгейін сипаттайды. Бір акцияға табыс = таза табыс – артыкшылыгы бар акц.б-ша дивид. / айналыстағы жай акциялар. Артықшылығы бар акцияның табыстылығы – бұл тұрақты ставка б-ша дивиден төленеді. Ро= D/kp; мұндағы Ро – арт.акцияның ағымдағы бағасы, Д – тұрақты дивиденд, кр – ағымдағы бар табыстылық.

50. . Инвестиция кезінде фьючерстік келісім шарттарды қолдану. Ф.к. – алдын ала бекітілген бағамен белгілі бір мерзімде тауарды, б.қ. сату н-се сатып алу мәмілесі. Ф.к. сипаттамасы: 1. стандарттары бекітелген – тауар түрі, түсі, саны, бағасы, орны. 2. ф.к. арнайы биржаларда крилингтік агенттіктермен ж/а, ол екі жаққа да кепіл береді. 3. ф. мәміле жасасуда, міндетті түрде маржа қолд-ы. 4. ф.к. басқа инвесторға сатылуы мүмкін. 5. ф.к. сауда жүргізу арнайы органмен қадағаланады. Ф.к. үш түрі бар: ашық баға, хеджирлеу, спекуляция.

1. Ашық баға. Сатушы мен сатып алушы арасындағы мәмілеге ешқандай факторлар әсер етпесе, олар келісілген мәміле б-ша болашақта (25 қыркүйек) тауар бағасы бір болады. Соған қарай оның қазіргі (10 шілде) бағасы нарықтағы олашақ бағаны болжамдайды. Бүгінгі баға мен нақты баға (болашақта нарықта болатын баға) арасында өзара байланыс бар, сонд-н ф.нарығының қатысушылары бүгінгі ф. бағалардың ақпаратын қолдана отырып, болашақтағы бағаны да болжамдай алады. 2. Хеджирлеу – мәсілені шығындардын сақтандыру. Х. арқылы сатушы мен сатып алушы нег. тауардың бағасының ауытқуынан қорғайды. Х. мәні, нег. тауарды сату-сатып алу мәмілелерінің қатысушылары қысқа және ұзақ мерз. позицияны ф. нарығында ұстанғысы келеді: тауар сатушысы нарықта ұзақ позицияны ұстанады, сонд-н ол ф. сатып, нарықта қысқа ммерз. позицияға тұрады. ал сатып алушы нарықты қысқа мерз. позиция ұстанады, ол ф. с/а ұзақ мерз. көшу керек. Бұл екеуі де өздерін шығыннан осылай сақтайды. 3. Спекуляция – ф.нарықтың маң бөлігі. Тауар бағасының өзгеруін қолдана отырып, спекулянт өзіне пайда тапқысы келеді. Осылай ол үлкен тәуекелге барады. Спек. мәміле өте қысқа мерз., сонд-н спекулянт өте жылдам ф. нарығында жұмыс істейді.

51. Халықаралық инвестиция ұғымы. Х/а инв. – х/а қаржы капиталдының қоғалалысы. Мұнда, дамыған елдер болашағы бар, даму перпективасы жақсы мемлекеттердің дамытуға жарамды салаларына өз қаражаттарын барып салады, содан тұрақты табыс және ол табыстың өсуін көздейді. Халықаралық инв. дамуы бағ. қағаздардың жоғ. табыстылығымен және тек ұлттық нарықтағы инв. салыстыру б-ша тәуекелдердің төмен болуымен байл-ы б/т. Х/а инв. ж/а бірнеше ерекшел-і ескерген жөн: психологиялық барьер; ақпараттық қиыншылықтар; заң қиыншылықтары; қосымша шығындар; инвестиция тәуекелдері. Психилог. барьер – бұл саясатты, экономиканы, тілді, сауданы жүргізу әдістерін ж-е т.б. білмеу. Сонд. да, жеке инвестолардың х/а инв-мен ереже б-ша айналыспайды, өз қызметтерін тек брокерлік фирмалар арқылы ж/а. Ақпараттық қиынш. – бұл эмитенттер жөнінде ақпарттар алудың қиыншылығымен байл-ы. Заң қиынш. – бұл барлық шетел инвесторлар нарықта салық төлейді. Қосымша шығындар – бұл комиссиондық төлемдерді төлеудің жоғ. ақылығымен бай-ы. Инвестиция тәуекелі – инвесторлар х/а инв-да эконом-қ саяси тұрақсыздық, заңдардың жетілмеуі, және т.б. сияқты жағд-н байл-ы.

52.Краткосрочные инвестиции - инвестиции, которые по своей природе легко могут быть реализованы, и в отношении которых предполагается, что их будут сохранять на срок не более одного года.

Существуют различные мнения по поводу надлежащей балансовой стоимости для краткосрочных инвестиций. Некоторые придерживаются точки зрения, что для финансовой отчетности, составленных составленной по принципу фактической стоимости приобретения, в отношении инвестиций применимо общее правило меньшего из двух значений: себестоимости и возможной чистой цены продаж; а поскольку большинство краткосрочных инвестиций являются рыночными, их балансовая стоимость равняется меньшему из двух значений: себестоимости и рыночной стоимости. Сторонники этого метода определения балансовой стоимости заявляют, что он дает осмотрительную балансовую величину, и не ведет к признанию нереализованной прибыли в доходе. Они также утверждают, что случайные колебания цен на рынке ценных бумаг, которые могут изменяться в противоположную сторону, не учитываются просто как случайный результат, зависящий от выбора конкретной отчетной даты.

Другие специалисты утверждают, что поскольку краткосрочные инвестиции являются быстро реализуемым запасом богатств или заменителем денежных средств, целесообразно оценивать их по справедливой стоимости, которой обычно является рыночная стоимость. Компанию обычно не волнует себестоимость таких активов, ее интересуют денежные средства, которые она могла бы получить в случае их реализации. Инвестиции отличаются от запасов, потому что они в основном могут быть проданы без особых усилий, тогда как обычно бывает нецелесообразно признавать прибыль от продажи запасов до того, как появилась уверенность в возможности такой продажи.

53. Х/а инв. портфелін құру және таңдау. Қаржылық жағдайды талдау - әрбір компанияның басты қаржылық менеджментін қарастырады (бұндағы, ұзақ мерзімді жоспардағы кәсіпорындар болып табылады). Бұндай талдаудың мақсаты – бүгінгі таңда компанияның қаржылық жағдайын анықтау, компанияның тиімді жұмыстары мен қалыптастырған деңгейде сақталуын қамтамасыз етілуі. Басқаша айтқанда, компанияның ісін одан әрі жалғастыру үшін, компанияның күрт жағдайда қалай өзгерту қажет деген сияқты әрекеттерді ескерту қажет. Х/а инв. портфель өзі қысқа мерз және ұзақ мерз. инв. тұрады. Қысқа мерз. к/о өтімділігін сақтап отыруы үшін көзделген, олар б-ша табыс аз түседі. сонд. к/о көбісе ұзақ мерз. инв. портфель құрады. Ұзақ мерз. инв. корпоративті және Үкіметтік облигациялар жатады. Капиталдық ж-е қарыздық ұзақ мерз. бағ. қағаздар х/а нарықтағы жағдайды бағалай отырып, өзінің табысын жоғарлату мен ұзақ мерз, жинақтарын өсіруге бағытталған. Ал өзінің жинақтарын, содан тура инвестициялар ретінде қайта салу б/к. Шетел портф. инвест. табысы үш компоненттен тұрады: дивид-к табыс, капиталды, валюталық.

Инвестициялық портфель деп – шетел компаниясына бақылау орнатуға мүмкіндік бермейтін,акциялар,облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлерін айтамыз. Инвесторлар пайданы тек бағалы қағаздар ережелеріне сәйкес ала алады.

Инвестициялық портфель – ірі корпорация,орталық және жеке меншік банктер шығаратын қарыз облигацияларын, шетел капиталын тарту арқылы қаржыландырудың маңызды көзі. Шетелдік портфельді инвестицияларды жүзеге асыруда делдалдық қызметті ірі инвестициялық банктер жүргізеді.

Инвестициялық портфель қозғалысына жекелеген елдердегі облигацияға төленетін пайыз мөлшерлемесінің нормасындағы айырмашылық қатты әсер етеді.

Инвестициялық портфельдің тікелей инвестициялардан негізгі айырмашылығы – портфельді инвестор өзі қаржыландыратын кәсіпорынға бақылау орнатуға ұмтылмайды. Кейбір халықаралық компаниялар жарғыларында оның өзі қаржы салатын кәсіпорында директорлар кеңесіне сайлануына және басқаруына қатысуға тыйым салынған. Бұл басқаруға қатысу жаңа мамандар штаттан қажет етіп, бас компанияның инвестициялық саясатындағы икемділігін азайтар еді.

Сурак

55. .Х/а инв. портфелінің тәуекелін бағалау.Х/а инвестициялаудың отандыққа қарағанда артықшылықтары бар, бұл тек үлкен табыс табу да ғана емес, аон. қатар тәуекелді төмендетуге де байланысты. Актив портфелінің тәуекелін диверсификация арқылы төмендетуге болады. Мұнда табыс-тәуекел қатынасы б-ша есепт-і. Шетел инвесторы өзінің инвестиц-ң шетел бағ.қағаз-на бірнеше әдіспен орналастырады: 1. шетел к/о б.қ. отандық нарықта сатылад, ал инвестор оны брокерлік не анарйы инв. компан-р арқылы с/а. 2. шетел қор нарықтарынан шетел б.қ. сатып ала алады, ал оның резиденті болып эмитенттер келеді. Алайда, шетел биржасының акциясы қымбат тұрады, себебі брокерлік сыйақылар жоғ б/к. 3. инвестор-елінде қаржы нарығында сатылатын депоз. распискаларды с/а.

АҚШ –та АДР депоз. распискалар сатып алуға болады. Инвестициялық портфель деп – шетел компаниясына бақылау орнатуға мүмкіндік бермейтін,акциялар,облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлерін айтамыз. Инвесторлар пайданы тек бағалы қағаздар ережелеріне сәйкес ала алады.

Инвестициялық портфель – ірі корпорация,орталық және жеке меншік банктер шығаратын қарыз облигацияларын, шетел капиталын тарту арқылы қаржыландырудың маңызды көзі. Шетелдік портфельді инвестицияларды жүзеге асыруда делдалдық қызметті ірі инвестициялық банктер жүргізеді.

Инвестициялық портфель қозғалысына жекелеген елдердегі облигацияға төленетін пайыз мөлшерлемесінің нормасындағы айырмашылық қатты әсер етеді.

Инвестициялық портфельдің тікелей инвестициялардан негізгі айырмашылығы – портфельді инвестор өзі қаржыландыратын кәсіпорынға бақылау орнатуға ұмтылмайды. Кейбір халықаралық компаниялар жарғыларында оның өзі қаржы салатын кәсіпорында директорлар кеңесіне сайлануына және басқаруына қатысуға тыйым салынған. Бұл басқаруға қатысу жаңа мамандар штаттан қажет етіп, бас компанияның инвестициялық саясатындағы икемділігін азайтар еді. ХКДБ мамандарының сарапталуы бойынша жобалық цикл мына кезеңдерден тұрады:

1.жобаларды таңдау;

2.жобаларды дайындау;

3.жобаларды бағалау;

4.келіссөздер жүргізу және жобаны бекіту;

5.жобаны жүзеге асыру және оны бақылау;

6.жобаның нәтижелерін бағалау

56. Қазақстан экономикасындағы инвестицияның рөлі. Қазірде ҚР-сы тура инвестиц-ды тартуды көздейді, мына себептерге байл-ы: 1. өндірістік тауарлар мен қызметтерге тура капитал салымы б/к, бұл жаңа технологияларды тартады, яғни ноу-хау, жаңа басқару әдістері, маркетинг. 2. елдің сыртқы қарызына жатпайды. 3. ұлттық экономиканың әлемдік эконом-ға бейімделуі, бұл жаңа өндіріс күші. Ал шетелдік тура инв. тарту үшін Қаз-ның инв. климатын дұрыстау керек, ол үшін: 1. Заңнамалық базаны жетілдіру 2. сыртқы және ішкі сауда жүйесін либерализациялау 3. жеке меншік секторын құру 4. нарықтық құрылымды дамыту 5. банктік жүйенің тұрақтылығы. 6. валюталық нарықтың дамуы 7. мемлекеттік орган-ғы басқарушылық шешімдерді дұрыс қабылдау және т.б. мәселелерді шешу қажет. Шетел инвесторлары үшін маңызды рөлді Заңнамалық база ойнайды, сонд. елімізде қазірде мынадай Заңнамалық актілер: 1. инвестор мүддесін қорғауда мемлекеттік кепіл беру. 2. пайданы еркі б-ша қолдану, капиталды шығару. 3. к/о тіркеудің оңайтылған түрі. 4. шетел к/о-ның объектілерді с/а еркі. 5. баға құру нарық жүйес-ің дамуы 6. кәсіпкерлік бостандық 7. экономиканың басымдылық секторларына инвестициялауда жеңілдіктер мен преференциялардың болуы. Ал еліміздің стратегиялық басымдылық секторы болып: өндірістік құрылым; өңдеу өнеркәсібі; Астана, Алматы объектілері; Тұрғын-үй, әлеуметтік сала объектілері, туризм; ауыл шаруашылығы.

57. Инвестициялық институттар – бос қаржы ресурстарының қорланымы мен өндіріске салынған инвестиция арасында қор рыногінің тетігін іске қосатын байланыстырушы мамандандырылған арнаулы институттар.

Инвестициялық институттартар міндеттері:

§ бос ақшалай қаражатты тартып, шоғырландыру; осы қаражатты инвестицияға айналдыру;

§ инвестиция қоржынын тиімді басқару және оны оңтайландыру;

§ ақшалай ресурстарды қайта бөлу.

Инвестицияны құнды қағаздарға әртараптандырумен, саудамен немесе тәуекелдік және болжалды табыстың деңгейін бағалаумен, яғни жалпы алғанда, капиталды басқарумен айналысатын арнаулы инвестициялық институттарға деген қажеттілік ұсақ акционерлердің пайда болуына, капиталдар рыногінің дамуына, инвестициялық ресурстардың жалпы көлемінің ұлғаюына байланысты туындады. Инвестициялық институттар ұсақ инвесторлар мен капиталдың ірі корпорациялық қарызгерлері арасындағы делдалдардың рөлін атқарады, яғни бос ақшалай қаражатты капиталға айналдырады. Қор рыногі дамыған елдерде институттық инвесторлардың делдалдығымен ақшалай қаражаттың 30%-ына дейінгісі қайта бөлінеді. Дамушы елдерде, соның ішінде Қазақстанда да, қаржы жүйесі оңайлатылған – негізгі рөл банк секторына жүктелген. Мамандандырылған инвестициялық институттар Қазақстан мен Ресейденарықтық өзгерістердің бастапқы кезеңінде сенімгерлік компаниялар нысанында дамыды (“МММ”, “Тибет”, “Русский дом селенге”, “Финансовый центр”, “Смағұлов және К”, т.б.), мұның өзі қор рыногі мүлдем жоқ жағдайда “пирамида” қағидатына негізделген қаржылық айла-шарғы болды. Қазақстанда құнды қағаздар рыногінің институттық инвесторлары, негізінен, купондық жекешелендіру барысында құрылған инвестициялық жекешелендіру қорлары (ИЖҚ) болды. Халықтың купондарын шоғырландыру және кәсіпорындардың акцияларын сатып алу мақсатымен осындай 169 қор құрылды. Олар өз рөлін атқарып та үлгерді: купондық жекешелендіру кезінде жалпы атаулы құны 3138 млн. теңгелік акция сатылды, 1127 млн. купон жұмсалды. “Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлар туралы” Қазақстан Республикасының Заңына (1997) сәйкес елде инвестициялық қорлардың екі тұрпатын жасақтау көзделді. Олар:

1) өзара қарыз қоры – өздері шығарған акцияларды қор акционерлерінен сатып алуға міндетті ашық инвестициялық қор;

2) өздері шығарған акцияларды қор акционерлерінен сатып алуға міндетті емес жабық инвестициялық қор.

1998 ж. “НСБК-групп” ұлттық инвестициялық-қаржы акционерлік компаниясы құрылды, оның жарғылық капиталына мемлекет 100% көлемде қатысты. Қазақстан Республикасы Президентінің оны құру туралы Жарлығына сәйкес “НСБК-групптің” сенімгерлікпен басқаруына Халықтық банк, Қазақстанның Экспорт-импорт банкі (Эксимбанк), сондай-ақ, шетелдік сақтандыру жөніндегі мемл. компания – “Казахинстрах” акцияларының мемлекеттік пакеттері берілді. Яғни республикада іс жүзінде тұңғыш рет құнды қағаздар қоржындарын басқарушы мемлекеттік компания әкімшілік жолмен құрылды. Сонымен қатар Қазақстанда зейнетақы қорлары сияқты инвестициялық құрылымдар жұмыс істейді. 2001 ж. аяғында 16 жинақтаушы зейнетақы қоры тіркелді. Олардың қаражаты 182,4 млрд. теңге болды.^[1]

58. Жобалық талдау негіздері, оның мазмұны және бағыты. Жобалык талдау деген – жобага жумсалатын шыгындарды осы жоба бойынша түскен табыстардын талдау процесси болып табылады. институционалды талдау – бұл жобанын максаты жобанын жузеге асыру, иске қосу аумагындагы уйымдык – кукыктык саяси және акимшлик жагдайларга бага беру болып табылды. Осы талдаудын негзги миндеттери арекет ететин занамага сайкес жобанын катысушыларынын мндетин аныктау.Онын нег. максаты – инвестиц-к жобамен бирге журетин сырткы адетте келеси нускау б-ша журеди. Ишки факторларга: 1) ондир-к менедж-т мумкин-н талдау 2) енбек ресурстарын талдау. 3) уйымд-лык курылымын талдау. Сырткы факторлар: 1) мемл-ик саясат, мунда нактырак талдау ушин келеси позиц-р болинеди: тауар-мен шикизат импорттау мен экспорттау, шетелдик инвесторлар ушин куралдарды салу ж-е тауар-ы экспорттау, енбек тур. зандар, карж-к ж-е банктик реттеудин нег. ережелери 2) мемле-ин макулдауы.

59. Қарыз және тартылған бюджеттік және бюджеттен тыс көздер. Инвестицияны каржыландырудын бюджеттіи адиси мемлекеттик бюджеттин ресурстары есебинен жузеге асырылады. Бюджеттен каржыландыру мынадай принциптерге суйенеди:

-аз шыгын жумсап, барынша жогары экономикалык ж\е алеуметтик тимдиликке кол жеткизу; -бюджет ресурстарын пайдаланудын максаттылык сипаты. Бюджет ресурстары кайтарылатын жане кайтарылмайтын жагдайларда берилуи мумкин. кайтарылатын каржыландыру адиси жузеге асырылатын инвестициялык объектиден коммерциялык тимдилик алу максатында жасалады. Тажирибе корсеткендей инвестициялык жобанын кай сатысында болмасын мемлекет тарапынан комек ардайым кажет. Сондыктан кайтарылатын бюджеттен каржыландыру адисіи биркатар салыктык, жане несиелик сиякты женилдиктерди камтиды. Ал кайтарылмайтын каржыландыру адісі бул ол жобанын мемлекеттин кажеттилигине байланысты бекитилген тизимге енген жагдайда жузеге асады. Сонымен катар, мундай адиспен бюджеттен болинетин ресурстар бүгинги танда корганыс, экология, денсаулык сактау, мадениет, билим беру жане баска да алеуметтик максаттарга багытталуда. карыздык адіс бул банктерден жане баска да уйымдардан алатын займдар, облигация шыгару аркылы каражат тарту, вексельди пайдалану негизинде иске асырылады. Банктик несиелеу бул ен коп колданылатын инвестицияны несиелеу козіие жатады. Банктик несиелеудин объектисине мыналар жатады:

- ондиристик жане ондиристик емес объектилерди куру, кайта куру жане кенейту;

- жылжитын жане жылжымайтын мулик сатып алу;

- шетелдик инвесторлардын катысумен жана касипорындар куру;

- гылыми-техникалык онимдерге, интелектуалдық жане баска да кундылыктарга жумсалымдар. Озин-ози каржыландыру касипорыннын меншикти каражаты есебинен, сондай-ак касипорыннын қызмети барысында калыптасатын акшалай каражаттар агыны есебинен жузеге асырылады. Тикелсй инвестиция тарту есебинен инвестицияны каржыландыру жаргылык капиталга каражат косу, акцияларды немесе карызды сатып алу жолымен жузеге асады.

60. Инвестициялық тәуекел бағалау. Инв/я/к тауекел дег/з – ис жузинде инв/я/к табыстын олшеминин кутилетин табыс олшеминен ауытку ыктималдыгы ж/е мумкин табыстынозгерис шкаласы айнымалы ж/е кен болган сайын тауекелди жогары ж/е керисинше б/ды. Балабановтын тауекелдерди сыныптауы: 1)тауекелдин салдарына б/ты: таза – жагымсыз ж/е 0-дик натиже алу мумкиндигин билдиреди; алып-сатарлык – жагымды ж/е жагымсыз натижени алу.2) тауекелдердин п.б/уынын нег.себептерине б/ты. 3) курылымдык белгиси б/ша. 4) акша-н сатып алу кабилеттигине б/ты. Черковтын инв/я/к тауекелди сыныптауы: 1) тауеклдин п.б/у коздерине б/ты: искетлик т. – инв/ядан абыс курумен б/ты куралдарды усынган барлык инвесторлармен есептеу ушин жеткиликти б/н белгисиздик дарежеси; каржылык т. – артурли карыз ж/е меншик куралдарын колданумен б/ты белгисиздик дарежеси; сатып алу кабилетимен б/ты т. – инф/я/к урдистердин ж/е Улт/к валютаны сатып алу кабилеттигинин томендеуи н/е жогарлауына б/ты; %/к т. – нарыктык % койылымынын озгеруине б/ты; отимдилик т. – инв/я/к куралдарды нак сол кезенге ж/е кабылданган бага б/ша колма-кол акшага сату мумкиндигинин жоктыгымен б/ты; нарыктык т. – комп/я/н кызметине б/сыз саяси,экон/к,алеум/к тураксыздыктарга б/ты факторлар асеринен б.к-р-н багамдарына асери; кездейсок т. – агымдагы жагдайда кездейсок жагдайларга тап б/н, п.б/уы толыгымен кутилмеген т/л-р.Тәуекелді бағалау әдістері. И.т. бағалау әдістері: 1. шығындарды талдау – артық шығынға ұшырау келесі факторларға байл-ы: бастапқы кезде жобаның нақты құнын дұрыс бағаламау және оның кей фазалары мен сатыларын; жобалау шектерінің өзгеруі; жобаланған өндіріс пен нақты өндірістің бір-біріне сай келмеуі; инфляция н-се Салық заңнамасының өзгеруіне байл-ы, жобаның бастапқы құнының өсуі. Жоғ. аталған факторларды ескере отырып, артық шығындарды баптарға бөле отырып, бақылау жасалынады. Жобаны ж/а фазаларында қаржыландыру үрдісі басталады, сонда егер де шығын сметасы көбейе берсе, жобаны мүлдем тоқтату керек н-се шығынды төмендеті жолдарын іздестіру керек. 2. ұқсастық әдіс – жаңа жобаға ұқсас ж/а-н жобаларды қарастырып, оларға әсер еткен жағымсыз факторлар мен шығындарды талдап, жаңа жобаның болжамды тәуекелін анықтау. Оның ақпарат көзі рет. Батыс елдерінің сенімді, тұрақты компаниялардың тізімін басып шығару рейтингісі, нарықта қандай да болмасын өнімге сұраныстың өзгеруін, шикізатқа бағаның өзгеруін тез арада басылымдар, интернет деген ақпарат көздерін алуға болады. Осы әдісті қолданудың қиын аспектісі – бұл дұрыс аналогты таңдау. Ал егер де ұқсас жағдай табылса да, талдау жасау үшін нақты алғышарттарды табу қиын б/к. Бұның себебі, осы оқиғалардың сапалық жағынан өзгешіліктері, яғни п/б қиыншылықтар көбейіп, оның әсері қатты және ауыр тиеді. 3. экспеттік баға әдісі – и.ж. басқару сұрақтарында білікті мамандардың тәжірибесіне сүйенеді. Жобаның барлық сатыларындағы тәуекел түрінің тізімі жасалынады, содан әр маманға осы тәуекелдердің пб ықтималдығын белгілі бағалармен бағалауды ұсынылады. Егер де мамандардың ойлары бір-біріне қарама-қайшы келсе ,олар бірге жиналып, аталған тәуекелдерді талдайды. Барлық тәуекел түрі б-ша бағалар қойылғаннан кейін, әр топтың далпы бағаларын өлшеу арқылы есептейді.